Uzman Öğretmenlik-Başöğretmenlik Sınavı "Öğrenme Ve Öğretme Süreçleri" – Öğretim İlkeleri Ders Notu
EĞİTİM VE ÖĞRETİM UYGULAMALARI
Plan ne demektir?
Plan bir işin gerçekleşmesinde uyulması tasarlanan tertip düzen ve ilkeler bütünüdür.
Belirlenmiş olan eğitim hedeflerine ulaşmak için ilk olarak yapılması gereken işlemler nelerdir?
1.Öğretim konusu içinde yer alan etkinliklerden hangilerini seçileceğine karar verilir.
2.Öğretim konusu için seçilen etkinliklerin öğrencilere niçin ve nasıl verileceği belirlenir.
3. Öğretim esnasında ne gibi yardımcı ve tamamlayıcı kaynak ve araçların kullanılacağı belirlenir.
4.Öğretim sonunda elde edilen başarının nasıl değerlendirileceği önceden tasarlanıp kâğıt üzerinde saptanır.
Eğitim-öğretim konusuna giren etkinlikler nasıl seçilir?
Konuların hangi eğitim ve öğretim hedeflerini gerçekleştireceği önceden belirlenir. Geliştirici niteliklerine göre dikkatle seçilen eğitim-öğretim etkinliklerinin içinde ne öğretileceği öğrencilerle birlikte plânlanır. Böylece öğretimde ne öğretileceği öğrenciler tarafından açıkça bilinir.
Plan yapmanın gerekliliği nedir?
Eğitim-öğretimin etkili ve verimli olabilmesi plânlamaya gereken önemin verilmesi ve öğretmenlerin sınıflarına hazırlıklı girmeleri olur.
Eğitim-öğretim kurumlarında eğitim etkinliklerine ve derslere hazırlıklı girmek yasal yönden zorunlu, eğitsel yönden gereklidir.
Eğitim ve öğretim plânlı, programlı olarak yapılan geliştirici bir çalışmadır.
Öğretim planları nasıl olmalıdır?
Plânlar; öğrenci merkezli, çağdaş öğrenme-öğretme yaklaşımlarını temel alan, uygulanabilir etkinliklere dayalı olmalıdır.
Eğitim-öğretimde plânlı çalışmanın yararları nelerdir?
a) Öğretimin plânlanması, öğretmenin eğitim-öğretimde neyi, niçin ve nasıl yapacağını düşünmesini sağlayarak verimini arttırır.
b) Öğretim programlarının plânlaması, öğrencilerin bilgi ve beceri düzeylerini dikkate alarak konuların ne zaman ve hangi süreler içinde işleneceğinin düzenlenmesini sağlar.
c) Öğretmen ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır ve düzenli çalışmasını sağlar.
d) Hedeflere ulaştıracak en uygun öğrenme öğretme süreçleri ile araç ve gerecin seçilmesini, eğitim etkinliklerine ve derslere hazırlıklı girilmesini sağlar.
e) Öğrencilerin ilgi, istek ve yeteneklerine göre yetiştirilmelerini sağlar.
f) Eğitim-öğretimin değerlendirilmesinin güvenilir olmasını sağlar.
g) Öğretmen ve öğrencilere düzenli ve birlikte çalışma alışkanlığı kazandırır.
h) Eğitim-öğretim etkinliğinde düşünceye açıklık kazandırır.
Plan yapmanın temel ilkeleri nelerdir?
a) Plânlar; çağdaş eğitimin gereklerine uygun olarak öğrenci merkezli, bireyselleşmiş öğretim, tam öğrenme, aktif öğrenme-öğretme ve disiplinleri arası çalışmaları esas alan uygulanabilir etkinliklere dayalı olmalıdır.
b) Plânlama çalışmalarında öğrenme-öğretme süreci, etkin hâle getirilerek eğitimdeki yeni gelişmeler, çevre özellikleri, öğrencilerin bireysel gelişim özellikleri (fiziksel, duygusal, bilişsel ve psikomotor) ile okul-çevre ilişkileri göz önüne alınmalıdır.
c) Plân, standart değil, gerektiğinde konu, süre ve uygulamada değişiklikler yapılabilecek esneklikte olmalıdır.
d) Plân, Eğitim-öğretimin hedeflerine ve öğretim kurumlarının özel amaçlarına uygun olmalıdır.
e) Plânda öğretim programlarına göre konular belirlenir. Ayrıca konuların işlenişinde kullanılacak öğrenmeöğretme yaklaşımları, araç-gereç, kaynaklar, öğrenci etkinlikleri, gezi, gözlem ve deneyler göz önünde bulundurulur.
f) Her plân belli bir süreyi kapsayacak şekilde olur.
g) Plân, öğretimin niteliğine ve seviyesine, konuya, öğretim dalına ve amacına uygun olur.
Plân çeşitleri nelerdir?
Eğitim-öğretim çalışmalarında; ünitelendirilmiş yıllık plân ve ders plânı olmak üzere iki çeşit plân
hazırlanır.
Özel eğitime ihtiyacı olan bireyler için ünitelendirilmiş yıllık plân nasıl hazırlanır?
Özel eğitime ihtiyacı olan her öğrenci için uygun yıllık amaçlar belirlenmeli ve bütünlük içinde ele
alınarak ünitelerin seçimi ve süresi konusunda öğrenci performansı dikkate alınmalıdır.
Ünitelendirilmiş yıllık plân nedir?
Ünitelendirilmiş yıllık plân, öğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü olunan sınıflarda, program
uyarınca belli üniteleri ya da konuları hangi aylarda yaklaşık olarak ne kadar zamanda işleyeceklerini
gösteren, duruma göre zümre öğretmenler kurulu veya şube öğretmenler kurulu tarafından ortak
hazırlanarak ders yılı başında okul yönetimine verilen çalışma plânıdır.
Ünitelendirilmiş yıllık plân hazırlanırken dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
a) Plân; Öğretim yılının başında hazırlanır. Özel eğitime ihtiyacı olanlar için yapılacak plânlamada, öğrenci ihtiyaçlarının saptanması için belirli bir süre ayrılmalı ve bu süre plânda gösterilmelidir.
b) Ders işlenirken hazırlanan plânda yer alan başlıklar dikkate alınır.
c) Plân yapılırken zümre öğretmenleri ve şube öğretmenleri okulda, o yıl uygulanacak haftalık ders dağıtım çizelgesinin kesin biçimini almasını bekler. Hangi sınıflarda ve hangi günlerde derslerinin olduğunu öğrenir. Özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler için plânlama, Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine göre Bireysel Eğitim Programları Geliştirme birimince yapılır,
d) Önerilen süre bölümünde, her ay hangi sınıfta haftada kaç saat ders okutulacağı belirlenmelidir.
e) İşlenecek derslere ait ünitenin kaç konuya ayrılacağının mümkün olacağı ve konunun işlenişi için kaç ders saatine ihtiyacı olacağı saptanır.
f) Ünitelendirilmiş yıllık plân hazırlanırken zümre öğretmenleri, haftalık ders saatleri toplamına ve aylar, yarıyıl esasına göre bir öğretim yılında toplam kaç gün ve kaç saat ders işleneceğini saptar. Bu yapılırken tatil, bayram ve diğer özel günler belirlenerek çalışma takvimi hazırlanır.
g) Yıllık plân aylara göre haftalık çalışma süresini gösterir.
Ünitelendirilmiş yıllık plânların yapılışı nasıldır?
a) Zümre öğretmenler kurulu ve şube öğretmenler kurulunda gezi, gözlem, inceleme, deney, ödev ve
değerlendirme çalışmalarının belli hafta veya günler de toplanıp toplanmadığı araştırılarak bu konuda
ortak önlemler alınır.
b) Öğretmenler geçmiş yıllardaki uygulamaları da gözden geçirerek okulun durumuna göre plânlarını,
kendileri veya zümre öğretmenler kurulu ya da şube öğretmeler kurulundaki diğer öğretmenlerle
beraber yaparlar.
c) Hazırlanan plân okul müdürüne öğretim yılının başlamasından itibaren 15 gün içinde onaylattırılır.
d) Öğretmen, ünitelendirilmiş yıllık plânın onaylanmış bir örneğini yararlanmak üzere yanında
bulundurur. Yıl içinde meydana gelebilecek aksaklıkları nedenleri ile birlikte not eder.
e) Öğretmenler, özel eğitim gerektiren çocukların ihtiyaçları ve öğrenme hızları doğrultusunda BEP
geliştirme birimi ile iş birliğine giderek plânlarını yaparlar.
Ders plânı nedir?
Ders plânı, bir ders için o dersle ilgili eğitim programlarında yer alan ve birbirleriyle ilişkili öğrenci
kazanımlarını bir ya da birkaç ders saatinde işlenecek konu örüntüsünü, konuya ilişkin deney, tartışma
soruları, proje ve ödevleri, uygulama çalışmalarını, ders araç-gerecini içine alan birinci derecede
sorumlu olduğu, zümre öğretmenleri ile şube öğretmenlerinin ortak katkısıyla ders öğretmenlerince
önceden hazırlanan plândır.
Ders plânında yer alan öğrenme-öğretme etkinlikleri öğrencilerin katkısıyla gerçekleştirilir. Ders
plânının uygulanmasından ders öğretmeni sorumludur.
Öğretmen Kılavuz Kitabı bulunan derslerde ders planı hazırlanır mı?
Öğretmen Kılavuz Kitabı bulunan derslerde, kılavuz kitap, ders plânı yerine kullanılır. Öğretmenin
ihtiyaç duyması hâlinde, okulun şartlarına göre kılavuz kitaplarda yer alan plânların dışında da öğretim
programına uygun ders planı hazırlanıp uygulanabilir.
Öğretmen kılavuz kitabı bulunmayan dersler için, eğitim-öğretim kurumlarında bir veya birkaç ders
saati için sınıf öğretmeni, alan (branş) öğretmeni ve/veya zümre öğretmenleri tarafından ders plânı
hazırlanır ve uygulanır.
Ders defterine plana göre ne yazılır?
Ders defterine uygulanan etkinliğin adı veya etkinliğin ilgili olduğu kazanım yazılır.
Ders plânında olması gereken özellikler nelerdir?
a) Eğitim-öğretim çalışmalarını daha düzenli hâle getirmelidir.
b) Öğrenme ve öğretme sürecinin etkili ve verimli yönetilmesini sağlamalıdır.
c) Her dersin eğitim programına ve konuların özelliklerine uygun olarak işlenmesini sağlamalıdır.
d) Derslerde sürekliliği ve bütünlüğü sağlamalıdır.
e) Öğrenme ve öğretme sürecinde gerçekleştirilen etkinlikleri belgelemelidir.
f) Eğitimde fırsat ve imkân eşitliğinin gerçekleştirilmesine katkı sağlamalıdır.
g) Eğitim-öğretim süreci ve öğretim programlarının değerlendirilmesinde geri bildirim sağlamaya uygun olmalıdır.
h) Eğitim teknolojilerinin kullanımına uygun olmalıdır.
Ders plânı hazırlanırken belirlenmesi gereken durumlar nelerdir?
a) Dersin doğası ve öğretim basamağındaki diğer derslerle olan ilişkisi,
b) İşlenecek konu örüntüsü,
c) Öğrencinin kazanımları ve hedef davranışları,
d) Konunun işleneceği tarih ve olası süre,
e) Konunun en etkin biçimde işlenebilmesi için gerekli olan eğitim araç-gereç ile başvurulacak kaynakları,
f) Öğrenme-öğretme süreçlerine yönelik etkinlikler, gerekiyorsa güvenlik önlemleri, deney ve gözlemi,
g) Konunun işleneceği sınıftaki öğrencilerin bireysel özellikleri ve farklılıklarının öğretim sürecinde göz önünde bulundurma,
h) İhtiyaçlarını belirleme ve öğrenme-öğretme yaşantılarında değerlendirme süreci,
i) Öğrenme-öğretme sürecini değerlendirmeye yönelik ölçme etkinlikleri ve değerlendirme yaklaşımı, saptanır
AÇIKLAMALAR
1.Örnek ders plânının içeriği aynı kalmak koşulu ile biçimsel olarak değiştirilebilir.
2.Bu ders plânı, ilgili ders programında yer alan birbiri ile ilgili kazanımlar, hedef ve hedef davranışlar dikkate alınarak aynı ders için bir günde işlenebilecek ders saatinden daha fazla ders saati için yapılabilir.
3.Bu plân dersin kapsamı, öğrenci özellikleri, okulun ve çevrenin özellikleri dikkate alınarak her ders için ayrı ayrı yapılabilir.
4.Bu ders plânı ilköğretim 1-5 sınıflar ile okul öncesi eğitim kurumlarında her bir ders için ayrı ayrı olmak kaydıyla günlük plân olarak yapılır.
AÇIKLAMALAR
1.Örnek ders plânının içeriği aynı kalmak koşulu ile biçimsel olarak değiştirilebilir.
2.Bu ders plânı, ilgili ders programında yer alan birbiri ile ilgili kazanımlar, hedef ve hedef davranışlar dikkate alınarak aynı ders için bir günde işlenebilecek ders saatinden daha fazla ders saati için yapılabilir.
3.Bu plân dersin kapsamı, öğrenci özellikleri, okulun ve çevrenin özellikleri dikkate alınarak her ders için ayrı ayrı yapılabilir.
Eğitim-öğretim çalışmalarının plânlanması ile ilgili ortak hükümler nelerdir?
1.Her öğretmen istenildiğinde ünitelendirilmiş yıllık plân ve günlük ders plânını okul müdürü ile
denetleme yetkisi olanlara göstermek zorundadır.
2.Ünitelendirilmiş yıllık plân ve günlük ders plânları, okulun yöneticileri, zümre öğretmenleri, şube
öğretmenleri ve ders öğretmenlerinin ortak katkılarıyla hazırlanır. Günlük plânların tek tip olması
zorunlu değildir. Farklı eğitim teorilerine uygun plânlar yapılabilir. Okul yönetimi bu iş birliğinin
sağlanması için gerekli plânlamayı ve görevlendirmeleri yapar.
3.Her eğitim-öğretim yılı sonunda ünitelendirilmiş yıllık plân ve günlük ders plânları; okulun yöneticileri, zümre öğretmenleri, şube öğretmenleri ve ders öğretmeninin katılacağı bir toplantıda değerlendirilir. Okul yönetimi tarafından tutanakla belirlenen plânlama çalışmalarında görülen eksikliklerin ve yanlışlıkların bir sonraki eğitim-öğretim yılında yenilenmemesi için gerekli önlemler alınır.
Ders planı hazırlık basamağı olan dikkat çekme işlemi nasıl olur?
Öğrenme dikkatle başlar. Sınıfta öğrencilerin duyu organlarına çok sayıda uyarıcı gelir. Öğrenci bu uyarıcılardan kendine uyan, ihtiyacını karşılayanlardan birine zihinsel olarak odaklaşır. Bu zihinsel olaya dikkat adı verilmektedir.
Duyu organlarına gelen bir uyaranın şiddeti (yüksek ses, renk vb.) dikkati etkiler.
Öğrencinin dikkatinin çekilmesi ve sürdürülebilmesi nasıl sağlanır?
Öğrenme etkinliklerinin düzenlenmesinde yapılan ve öğrenciye ilginç gelebilecek
uygulamalar dikkatin çekilmesi ve sürdürülmesini sağlar.
Öğrencilerin dikkatleri kaç şekilde çekilir?
1.Sözel Uyarıcılar,
2.Görsel Uyarıcılar,
3.Görsel ve Sözel Uyarıcılar
Ders planı hazırlık basamağı olan güdüleme işlemi nasıl olur?
Bir Fransız atasözü şöyle demektedir; “Bir atı suya zorla götürebilirsiniz ama ona zorla su içiremezsiniz.” Eğer karşınızdakinde öğrenme isteği yoksa ona hiç bir şey öğretemezsiniz. Öğrenme öğrenen merkezlidir.
Dolayısıyla öğrenme sürecinin etkin düzenlenebilmesi öğrenenin aktif katılımına bağlıdır. Öğrencilerin
başarılarını etkileyen başlıca nedenlerden biri de konuya ilgi duymamalarıdır. Öğretmen dersin ilk
dakikalarında bir şekilde öğrencilerin konuya ilgi duymasını sağlamalıdır.
Ders planı hazırlık basamağı olan gözden geçirme (hedeften haberdar etme) işlemi nasıl olur?
Öğrenciler dersin sonunda ne öğreneceklerini başta bilirlerse onu elde etmek için düzenlenen etkinlikleri takip eder ve bu etkinliklere isteyerek katılırlar. Bu amaçla ders sonunda ne öğrenecekleri öğrencilereduyurulur. Ancak dersin hedefleri ile ilgili olan bu öğrenmeleri öğrencilerin anlayacağı bir şekilde somutolarak ortaya koymak gerekir. Hedefler, öğrencilerin anlayabileceği somutlukta ifade edilemediği durumlarda motive edici olmazlar.
Ders planı hazırlık basamağı olan geçiş (öğrenilenler arasında ilişki kurma)işlemi nasıl olur?
Her yeni öğrenme bir önceki öğrenmeye dayalı bir sonraki öğrenmeye basamak oluşturur. Öğretmenin yeni bilgileri verirken önceki öğrenmelerden hareket etmesi öğrenmeyi kolaylaştırır ve öğrenmede süreklilik sağlar. Bu amaçla öğretme öğrenme etkinlikleri düzenlenirken ön şart öncelikle öğrencilerin konuyla ilgili öğrenmelerinin düzeyi bilinmeli ve öğretim etkinlikleri her öğrencinin bulunduğu seviyeden hareket edilerek düzenlenmelidir.
Ders planı sunu basamağı olan içeriği sunma işlemi nasıl olur?
Karmaşık bilgilerin anlamlı küçük parçalara bölünerek öğrencilere verilmesi bilginin daha kolay özümsenmesine yardımcı olur. Bilgilerin verilme hızı öğrencinin öğrenme hızını aşmamalıdır. Hızlı bilgi sunumu öğrencilerin bilgiyi işleme kapasitelerini aşacağından anlama olmaz ve öğrenme sürecinden kopmalar meydana gelir.
Ders planı sunu basamağı olan ara özet işlemi nasıl olur?
Derste ara özetlemeler ve ders sonu genel özetleme olmak üzere iki tür özetleme yapılır. Ara özetlemeler, sunulan her konunun (her küçük adımın) arkasından yapılır. Özetleme belirli bir periyotta ve giderek artan bir aralıkta sonraki derslerde de yapılmalıdır. Araştırmalar aralıklı yapılan özetlerin bilgilerin hafızada kalma süresini artırdığını göstermiştir.
Ders planı sunu basamağı olan tekrar yapma işlemi nasıl olur?
Tekrar öğrenilenlerin daha uzun süre hafızada kalmasına yardımcı olur. Ders süresince verilen bilgiler
zaman zaman tekrarlanmalıdır. Ayrıca tekrar ilk anlatışta öğrenemeyen öğrencilere yeniden öğrenme
fırsatı verir. Özellikle zor konuların kavranmasında ve becerilerin kazandırılmasında tekrar gereklidir.
İnsan bir beceriyi tekrarlamadan öğrenemez.
Tekrar belirli zamanlarda değil dersin değişik zamanlarında yapılmalıdır. Konu niteliğine ve öğrenenin
yeteneklerine bağlı olmakla beraber, ara sıra yapılan tekrarlar sık sık yapılanlara göre daha etkilidir.
Ders planı uygulama basamağı olan genelleme yapma işlemi nasıl olur?
Verilen örneklerin yaşamdan, öğrencinin çevresinden alınması öğrendikleri bilgileri karşılaştıkları
durumlara daha kolay uygulamalarını sağlar. Örneklerin birbirinden farklı olması genellemelerini
kolaylaştırır.
Ders planı uygulama basamağı olan dikkati sürdürme işlemi nasıl olur?
Öğrencilerin dikkatleri uzun süreli değildir. Ders süresince dikkatler çeşitli iç ve dış faktörler nedeniyle dağılabilir. Düz bir anlatımla öğrencilerin dikkatleri uzun süreli olmaz. Dikkatte süreklilik sağlamak için farklı öğretim etkinlikleri düzenlemek gerekir. Bir öğretmen, dersin akışı içinde öğrencilerin dikkatlerini sürekli hale getirmelidir. Bunun için öncelikle iyi bir sınıf yönetim becerisine sahip olması gerekir. İkinci olarak öğretim etkinliklerini çok iyi plânlamalıdır. Ayrıca, dersini sunarken, öğretim etkinliklerini öğrencilerin ilgilerini çekecek şekilde düzenlemeli, öğrenciyi aktif yapan birden çok yöntem ve tekniği bir arada kullanarak çoklu bir öğrenme ortamı oluşturmalı, dersini öğretim materyalleriyle zenginleştirmelidir.
Ders planı uygulama basamağı olan alıştırmaları planlama işlemi nasıl olur?
Uygulamada genel olarak öğrencilere bilgiler verilmekte, bunlarla ilgili alıştırmalar ya yapılmamakta ya da dersin sonunda bir ölçme ve değerlendirme etkinliği olarak planlanmaktadır. Alıştırma bir ölçme ve değerlendirme etkinliği olmadığı için dersin sonunda yapılmamalıdır.
Alıştırma, dersin sunuşunda her bilgi biriminden sonra öğrencilerin, öğrendikleri bilgiyi uygulayabilecekleri bir durumu ifade eder. Bu şekilde öğrencilere öğrendikleri bilgiyi uygulama fırsatı verilerek hem bilgileri kalıcı hale getirilir, hem de eksik ve yanlışlıklarını görmesi sağlanarak kendisine düzeltme imkânı tanınmış olur. Resim, Beden Eğitimi, Müzik gibi becerileri geliştirmeye yönelik ders alanları ile deney ve problem çözümü gibi konularda da bu bölüm daha detaylı düzenlenir.
Ders planı uygulama basamağı olan geri bildirimi planlama işlemi nasıl olur?
Öğrenciler yaptıkları alıştırmalar ve verdikleri cevaplarla ilgili öğretmenin tepkisini bilmek, görmek isterler. Öğrencilerin neyi doğru neyi yanlış yaptıklarını bilmesi yeni öğrenme ve alıştırmalarında daha dikkatli davranmalarına yardımcı olur. Geri bildirimler öğrenciyi kırıcı olmamalı, onları öğrenmeye güdülemelidir. Sınıf içinde öğrencilere sürekli geri bildirimlerde bulunmak dikkat ve öğrenme isteğine süreklilik kazandırır.
Ders planı ölçme ve değerlendirme basamağı nedir?
Plânın son aşaması öğrenci başarısının ölçülmesi ve değerlendirme aşamasıdır. Öğretmenler tarafında yapılan ölçme ve değerlendirme sonuçlarının farklı boyutları vardır. Bu sonuçlar, öğrencinin başarı seviyesini göstermesinin yanında, öğretmene öğrenme durumlarının düzenlenmesi bakımından da yol göstericidir.
Ders planı ölçme ve değerlendirme basamağı olan son özet işlemi nasıl olur?
Bu bölüme kadar bir ders saati içinde sunulması planlanan konunun sunumu, uygulama ve alıştırmaları, geri bildirim ve düzeltmeleri yapılmıştır. Son bir özetleme ile dersin ana noktaları vurgulanır, burada dersin hedefi ile dersin ana noktaları arasındaki ilişkiyi öğrencinin görmesi sağlanır.
Ders planı ölçme ve değerlendirme basamağı olan düzey belirleme işlemi nasıl olur?
Değerlendirme çalışmaları öğrencilerin düzeylerinin belirlenmesi amacıyla da kullanılabilir. Bu amaçla alınan dönütler gözlem formlarına işlenerek öğrencilerin başarı gelişimleri, eksikleri izlenebilir.
Ders planı ölçme ve değerlendirme basamağı olan tekrar güdüleme işlemi nasıl olur?
Dersin sonunda öğrencilere sonraki öğrenmeleri için istek uyandırılır. Güdülemedeki temel amaç sonraki öğrenmeler için ilginin devamlılığını sağlamaktır.
